We naderen december, tijd voor terugblikken en vooruitkijken. 2016 was het jaar van de onverwachte verkiezingsuitslagen: zowel de Brexit als de overwinning van Trump was tegen alle voorspellingen in.
Het leidde tot grote onrust op de beurzen, hoewel de Amerikaanse uitslag tot nu toe vrij positief werd ontvangen. Wat zeker is, is dat het komende jaar ook interessant wordt, met verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland.
Maar voor het zover is gaan op 4 december al de Italianen naar de stembus voor een referendum. Premier Matteo Renzi wil steun voor een grondwetswijziging die het mogelijk moet maken wetten sneller aan te nemen. Hiertoe moet de macht van de senaat worden ingeperkt. Nu zijn volgens de Italiaanse grondwet beide Kamers in het parlement even machtig.
Renzi heeft gezegd te zullen aftreden als de uitslag afwijzend is, en dat zou weleens slecht kunnen uitpakken voor EU.
De oppositie kan dan namelijk een greep naar de macht doen en de partijen die nu oppositie voeren in Italië hebben één ding gemeen: ze zijn anti-Europa. De populistische Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo was al de winnaar bij de recente gemeenteraadsverkiezingen in de belangrijke steden Rome en Turijn. En dan is er nog de anti-immigratiepartij Lega Nord, de Italiaanse variant van de PVV.
Het zou het begin kunnen zijn van de instorting van de eurozone. Maar eerst zal het de Italiaanse bankensector vermorzelen. Italië zit via zijn banken op een grote hoeveelheid dubieuze leningen die optelt tot 350 miljard euro, ofwel 21 procent van het bruto binnenlands product. De banken zelf zeggen dat hun dubieuze leningen zo’n 40 à 50 procent van de nominale waarde waard zijn, maar volgens analisten en beleggers die momenteel op grote schaal ‘short’ gaan in Europese banken is dat eerder zo’n 20 procent.
De oudste bank ter wereld, Monte dei Paschi di Siena, voert de Europese ranglijst van probleembanken van de European Banking Authority aan.
Als het land de EU verlaat en de Italiaanse banken daarmee niet meer op de ECB kunnen rekenen vallen er waarschijnlijk banken om en kan er in één klap heel wat Italiaans spaargeld in rook opgaan.
De gevolgen op de beurzen zijn niet te voorspellen. Het Italiaanse afscheid zal waarschijnlijk wel de hele Europese bankensector mee naar beneden trekken, met name voor de Duitse banken wordt wat dat aangaat gevreesd. Maar als de euro scherp daalt stijgt de dollar en dat is voor veel multinationals in Europa weer helemaal niet zo erg.
Misschien kunnen beleggers voor 2017 wel beter voor Amerikaanse aandelen kiezen. Maar we gaan hier geen voorspellingen doen, 2016 heeft geleerd dat de kans dat het tegenovergestelde gebeurt vrij groot is. Het kan voor beleggers in ieder geval geen kwaad 4 december even te omcirkelen in de agenda.